Artikülasyon nedir?
Artikülasyon; ses, hece ve sözcüklerin oluşması anlamına gelir. Türkçe’ye sesletim olarak geçen artikülasyon, başka bir deyişle havanın ses tellerinden geçtikten sonra ağızda dil, dişler, damak ve çene aracılığıyla biçimlendirilerek sesin, hece ve kelimelerin oluşması demektir. Dolayısıyla artikülasyon bozukluğu olmayan bir bireyde sözcüklerin telaffuzu düzgün olurken problem olması durumunda sözcüklerin anlaşılması zorlaşmaktadır.
Artikülasyon bozukluğu nedir?
Artikülasyon bozukluğu, yukarıda kısaca açıkladığımız gibi kişinin sesleri, heceleri veya sözcükleri yanlış üretmesidir. Örneğin, çocukların “kedi” yerine “tedi”, “mor” yerine “moy” demesi birer artikülasyon problemidir. Bu problemi yaşayan kişilerde yanlış kullanımlar tek bir hece ya da sözcüğe özgü olmayıp o sesi içeren tüm hece ve sözcükleri kapsamaktadır. Örneğin, “k” sesi yerine “t” sesi kullanan bir çocuk benzer artikülasyon bozukluğunu sadece “kedi” sözcüğünde değil “k” harfini içeren diğer sözcüklerde de tekrarlayacaktır. Dinleyiciler açısından sözcüklerin anlaşılmasının zor olması ciddi bir sorun yaratacağı için ciddi bir iletişim problemine yol açacaktır ve iletişim sorunlarının da başka psikolojik sorunları tetiklemesine neden olacaktır. Bu sebeple, artikülasyon bozukluklarının nedenlerinin zamanında tespit edilmesi ve çözümü için dil ve konuşma terapisi gerekecektir. Araştırmalara göre, 6 yaş grubundaki çocuklarda %2-3 oranında görülen artikülasyon bozukluğu, 18 yaşında %0.5’e düşmektedir.
Artikülasyon bozukluğunun nedenleri nelerdir?
Bir tür konuşma bozukluğu olan artikülasyon bozukluğunun nedenlerinin zamanında tespit edilmesi terapinin sonuca ulaşmasında önemli rol oynar. Artikülasyon bozukluğu, yapısal sorunlardan kaynaklanabileceği gibi yanlış öğrenme sonucunda da olabilir. Belli başlı faktörleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- İşitme engeli
- Zihinsel engel
- Yüzdeki anomaliler
- Dil kaslarının normal işleyişindeki sorunlar
- Çene kaslarındaki veya sinirlerindeki bozukluklar
- Burunda et olması
- Damağın çok yüksek ya da düz olması
- Yanlış öğrenme yani çocuk konuşmayı öğrenirken baskıcı bir tutum izlenmesi sonucu konuşma bozukluğu oluşması
- Evde başka bir yabancı dilin yetersiz düzeyde konuşulması
Artikülasyon Bozukluğu ile Fonolojik Bozukluk Arasındaki Fark Nedir?
Nedeni doğru tespit edildikten sonra ayrıca artikülasyon bozukluğunun başka bir konuşma bozukluğu olan fonolojik bozukluktan ayrılması ayırt edilmesi gerekmektedir. Fonolojik bozuklukta artikülasyon bozukluğundan farklı olarak üretilen yanlış sesler bireyin ses dağarcığında da bulunurken birey doğru bir ses ya da hece yerine başka bir ses ya da hece seçerek onu kullanır. Fonolojik bozukluğu olan bir çocukta en çok görülen belirtiler konuşmada seslerin yer değiştirmesi ya da düşürülmesidir. Örneğin, “kitap” kelimesinin “kipat” ya da “ayakkabı” yerine “ayapkarı” denmesi fonolojik bozukluğu gösterir. Artikülasyon bozukluğu ve fonolojik bozukluğun dil ve konuşma terapisti tarafından ayrıştırılmasından da sonra uygun bir tedavi yöntemi benimsenir.
Artikülasyon bozukluğu nasıl tedavi edilir?
Dil ve konuşma terapisti, sorunun temel nedenleri ve tespiti sonrası çocuğun yaşı ve konuşma bozukluğunun oluşmasına sebep olan sesleri de anlamak için çocuğa bir test uygular ve ardından terapi için tarihi belirler. Çocuklar çok küçükken bazı sesleri doğru telaffuz edememesi normaldir, ancak 5 yaşından sonra halen devam eden dil ve konuşma bozuklukları için tedavi zorunludur. Dil ve konuşma terapisine ne kadar erken başlanırsa sorun o kadar hızlı çözülecektir.
Yukarıda bahsettiğimiz işitme engeli, zihinsel engel gibi yapısal bir bozukluk olmadığı durumlarda doğru ve düzenli bir terapi ile çözümü mümkündür. Çözüm için dil ve konuşma terapistinin önerdiği dil ve konuşma terapi seti de takip edilerek çocuğun yanlış telaffuz ettiği seslerin düzeltilmesi için terapiye düzenli devam edilmelidir. Örneğin, çocukta motor konuşma bozukluğu varsa terapi de bu sorunların çözümüne yönelik olmalıdır. Verimli bir terapi süreci için seans süreleri ortalama 45 dakika olacak şekilde çocuğun haftada en az iki kez dil ve konuşma terapisti ile görüşmesi önerilir. Ayrıca, artikülasyon bozukluğunu aşmak için ebeveyn ile çocuğun ortak çalışmasını içerecek ev ödevlerinin de seanslardan önce yapılması terapiden sonuç alınabilmesi için önemlidir.